Kernboodschap

In Nederland leven miljoenen landbouwdieren die jaarlijks miljarden kilo’s voer consumeren, waarvan het merendeel wordt geïmporteerd. Wereldwijd zijn arme plattelandsbevolkingen afhankelijk van lokale landbouw, maar hun land wordt vaak gebruikt voor veevoergewassen voor rijkere landen, wat voedseltekorten veroorzaakt. De verwachte toename van dierlijke productie tegen 2050 zal vooral derdewereldlanden treffen, wat de voedselonzekerheid verder zal verergeren.

Nederland

In Nederland leven meer dan 100 miljoen kippen, 12 miljoen varkens, en 4 miljoen koeien. Deze dieren consumeren jaarlijks miljarden kilo’s voer, waarvan het merendeel wordt geïmporteerd omdat Nederland zelf minder dan 20% van deze hoeveelheid kan produceren. Als grootste vleesexporteur van de EU, exporteert Nederland 60% van zijn vleesproductie naar het buitenland.

Soja is een veelgebruikt ingrediënt in veevoer. Volgens Our World In Data is 77% van de wereldwijde sojaproductie bestemd voor veevoer, met Nederland als de grootste Europese importeur van soja. De productie van soja wordt gelinkt met verschillende negatieve effecten op het milieu en de inheemse bevolking.

Wereld

Wereldwijd leeft 78% van de armste bevolkingsgroepen op het platteland, waar zij afhankelijk zijn van lokale landbouw voor hun voedsel. Echter, door de groeiende vraag naar veevoergewassen zoals soja, wordt het land van deze kleinschalige boeren vaak overgenomen door grote bedrijven. Deze bedrijven gebruiken het land om gewassen te verbouwen die als veevoer dienen in rijkere landen, zoals Nederland. Dit leidt ertoe dat kleine gemeenschappen nauwelijks meer in hun eigen onderhoud kunnen voorzien, wat resulteert in voedseltekorten en eenzijdige voeding.

Doodsbedreiging of zelfs het vermoorden van activisten die voor hun rechten opkomen is niet ongewoon. Ook heeft de focus op het zo snel en zo goedkoop mogelijk produceren van veevoer de macht geconcentreerd bij grote bedrijven, ten koste van de lokale, kleinschalige boeren.

Zoals eerder vermeld, zal de vraag naar dierlijke producten tegen 2050 met 70% toenemen. Deze extra vraag naar veevoer zal voornamelijk in derdewereldlanden optreden. De 8 landen die het meest getroffen worden door de hongercrisis: Ethiopië, Somalië, Kenia, Zuid-Soedan, Mali, Burkina Faso, Niger en Haïti, liggen voornamelijk in Afrika. Er wordt verwacht dat de dierlijke productie in Afrika in 2030 met 30% zal toenemen, waardoor de productie van veevoer meer ruimte inneemt en de voedselonzekerheid verder verergert.

Kernboodschap

De landbouwindustrie neemt een aanzienlijk deel van het Nederlandse en mondiale landoppervlak in beslag, voornamelijk voor veevoerproductie en veeteelt. Een overstap naar een plantaardig dieet kan aanzienlijk bijdragen aan het verminderen van het landgebruik voor landbouw.

Nederland

Zo’n twee derde (68%) van al het Nederlandse grondgebied is momenteel in beslag genomen door de landbouwindustrie. Hiervan is 71,9% ingenomen door de vee-industrie. Dit betekent dat het landoppervlakte van Nederland voor 47,9% uit de vee-industrie bestaat, dat is bijna de helft van heel Nederland. WUR doet een schattig, dat twee derde (of meer) van het in Nederland geteelde graan wordt gebruikt voor veevoer.

De grootste sector, die circa 60% van de agrarische grond in Nederland in gebruik heeft, is de melkveehouderij. En tóch, van alles wat de Nederlandse zuivelboeren produceren, komt ongeveer 60% van de geconsumeerde zuivel van over de grens.

Wereld

Elk jaar doden mensen wereldwijd meer dan 80 miljard landdieren voor landbouwdoeleinden. Deze dieren moeten veel eten, wat het landgebruik voor veeteelt erg groot maakt. Ongeveer 71% van het gehele landoppervlakte ter wereld is bewoonbaar land, de helft van dit land wordt gebruikt voor landbouw. Hiervan is 77% verantwoordelijk voor de teelt van gewassen voor veevoer en begrazing. Dit is bijna 30% van het totale landoppervlakte van de planeet. Volgens Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) is de veeteelt verantwoordelijk voor bijna 40% van de wereldwijde ontbossing. In Europa wordt ongeveer 15% van de ontbossing omgezet in akkerland en 20% voor het grazen van vee. Ontbossing heeft een grote impact op klimaatverandering, biodiversiteit en de inheemse bevolking.

Onderzoek suggereert dat het ongeveer 100 keer meer land kost om één kilocalorie aan rundvlees of lamsvlees te produceren in vergelijking met plantaardige alternatieven zoals erwten of tofu. Dit geldt ook voor de productie van eiwitten.  Als de wereld zou overstappen op een plantaardig dieet, zou het wereldwijde landgebruik voor landbouw kunnen dalen van 4 naar 1 miljard hectare. Dit komt overeen met het vrijmaken van een gebied ter grootte van Noord-Amerika en Brazilië.

Kernboodschap

Nederland

In Nederland wordt er aanzienlijk wat water gebruikt door de veehouderij. Ruim de helft van het oppervlakte- en grondwater in de landbouw wordt gebruikt door de veehouderijsector. Dit water wordt voornamelijk ingezet voor de beregening van grasland en akkers met voedergewassen zoals snijmaïs, wat ongeveer 78% van het totale watergebruik in de veehouderij vertegenwoordigt. Daarnaast wordt een klein deel van het water (ongeveer 22%) gebruikt als drinkwater voor het vee.

Het waterverbruik in de veehouderij komt neer op ongeveer 297 miljoen liter per dag voor beregening en drinkwater voor het vee. Dit is een aanzienlijke hoeveelheid water die nodig is om de veeteeltsector draaiende te houden.

Wereld

Zowel direct voor dieren als indirect voor de productie van veevoer wordt veel water gebruikt. Er wordt geschat dat jaarlijks ongeveer 4.387 km³ aan water wordt gebruikt voor de productie van veevoer, wat neerkomt op ongeveer 41% van het totale watergebruik in de landbouw wereldwijd.

Het verbouwen van gewassen voor veevoer vereist aanzienlijk meer water dan het verbouwen van fruit, groenten en bonen voor directe menselijke consumptie. Als voorbeeld, het kost gemiddeld ongeveer 15.415 liter water om 1 kilogram rundvlees te produceren. Dit is gelijk aan 2500 keer de wc doorspoelen. Dit leidt tot een druk op watervoorraden, terwijl vandaag de dag meer dan 1 op de 3 mensen geen toegang tot veilig drinkwater hebben. Voor een portie zwarte bonen is ongeveer 185 liter nodig.

Kernboodschap

Nederland

In Nederland wordt een aanzienlijk deel van de subsidies toegewezen aan boeren voor de productie van voedsel voor dieren. Volgens een studie van de Universiteit Leiden, gaat meer dan 82% van de EU-landbouwsubsidies naar de productie van dieren of veevoer. Follow The Money, een platform voor onderzoeksjournalistiek, concludeerde dat het leeuwendeel van deze subsidies naar rijke boeren gaat: hoe meer land een boer bezit, hoe meer geld hij of zij krijgt. Het Centraal Bureau voor de Statistiek stelt dat ‘van elke vijf werkende miljonairs er één actief is in de landbouw’. Terwijl 36 procent van de boeren onder het wettelijk minimumloon zit.

Uit een onderzoek van Stanford University bleek dat er in de EU 1.200 meer subsidies naar de klassieke veehouderij gaat dan naar plantaardige alternatieven. Melkveehouders profiteren aanzienlijk van deze inkomenssteun. Uit een rapport van Dier & Recht blijkt dat Nederlandse melkveehouders jaarlijks ongeveer 350 miljoen euro aan EU-belastinggeld ontvangen. Deze subsidies helpen de kosten van de productie van veevoer te dekken en stimuleren daarmee de intensieve veehouderij. Ook kwam er uit onderzoek van Dier & Recht dat er in 2023 46 miljoen euro subsidies ging naar reclames die vlees en zuivel promoten in de EU.

Andere wetenswaardigheden

• Vanaf 1 januari 2024 is er een hogere belasting op plantaardige melkproducten ingevoerd (de limonade tax). Het maakte niet uit of er daadwerkelijk suiker aan het product is toegevoegd of niet. Dit verhoogde de verbruiksbelasting op plantaardige melkvervangers van 8 naar 26 cent per liter. Koemelk is hierbij uitgezonderd; óók de chocolademelk (die 12 gram suiker bevat). Dat, terwijl bijna driekwart van de Nederlandse bevolking uit een onderzoek van Kieskompas wil dat de overheid de ontwikkeling van alternatieven voor dierlijke producten subsideert.
• Ook kun je als leverancier subsidie krijgen als je ‘schoolzuivel’ levert aan leerlingen. Hier is plantaardige melk niet bij inbegrepen.

Wereld

De informatie over het percentage wereldwijde subsidies voor de productie van veevoer is niet uniform beschikbaar, omdat dit sterk varieert per land en regio. Naar schatting verstrekken overheden wereldwijd jaarlijks ongeveer 540 miljard euro aan directe subsidies aan de landbouw, waarvan een aanzienlijk deel naar de industriële veehouderij gaat.

Zoals eerder gesteld, komt 82% van de EU landbouwsubsidies terecht bij de veehouderij. Veehouderijen kregen 38% van de subsidies toegekend, en 44% ging naar boeren die veevoer verbouwen. De landbouwsubsidies richten zich dus voornamelijk op de veehouderij en de productie van diervoeder, terwijl andere sectoren, zoals plantaardige voedselproductie, minder steun ontvangen.

Door de productie van veevoer te ondersteunen, worden dierlijke producten kunstmatig goedkoper. Dit creëert een onevenwichtigheid die de diversiteit en de beschikbaarheid van gezond en duurzaam voedsel beïnvloedt.

Kernboodschap

In het wereldwijde voedselsysteem zijn er talrijke ongelijkheden en onrechtvaardigheden, zoals landverlies, vervuiling en discriminatie van vrouwen in de voedselproductie. Een verschuiving naar plantaardige voeding kan bijdragen aan het verminderen van deze problemen en het creëren van een eerlijker en duurzamer voedselsysteem, vooral voor vrouwen in kwetsbare gemeenschappen.

Voedsel als handelswaar

Een van de belangrijkste oorzaken van honger zijn landverlies door de onteigening van miljoenen families op het platteland, vervuiling en ontbossing. Hier heeft veevoer een grote rol in. De wereld kampt niet met een voedseltekort, maar met een rechtvaardigheidsprobleem. Veevoer speelt een rol in deze kwestie.

Volgens onderzoeker Vandana Shiva is voedsel niet langer onze voeding, maar een handelswaar;

’’Als voedselgraan meer oplevert als veevoer dan als voedsel voor menselijke consumptie, wordt het veevoer’’.

Als graan meer waarde heeft als veevoer dan als menselijke voeding, beïnvloedt dit rechtstreeks de voedselketen. Daarnaast stelt Shiva dat de voedselproductie gendergebonden is. Wereldwijd vormen vrouwen ongeveer 43% van de landbouwarbeidskracht. In de minst ontwikkelde landen kan dit zelfs oplopen tot meer dan 60%. Ondanks hun cruciale rol in de voedselproductie worden vrouwen geconfronteerd met aanzienlijke discriminatie. Vrouwen ervaren vaak grotere voedselonzekerheid dan mannen, en deze kloof blijft groeien. In 2021 waren er mogelijk 150 miljoen meer vrouwen dan mannen die te maken hadden met voedselonzekerheid. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de vrouwen zelf, maar ook voor de gezondheid en het welzijn van hun gezinnen en gemeenschappen.

Obstakels voor vrouwen  

• Toegang tot middelen: Vrouwen hebben minder toegang tot land en andere middelen die nodig zijn om voedsel te verbouwen. Daarnaast worden ze vaak niet betrokken bij besluitvormingsprocessen.
• Economische zelfstandigheid: Vrouwen zijn vaak minder economisch zelfstandig dan mannen. Dit betekent dat ze minder geld hebben om voedsel te kopen en voor hun gezin te zorgen.
• Rol in het huishouden: Vrouwen zijn meestal verantwoordelijk voor het kopen en klaarmaken van voedsel, maar eten vaak als laatste en het minst. Dit kan leiden tot ondervoeding, vooral in tijden van schaarste.

Wat is dan de rol van een plantaardige transitie? 

Een overgang naar plantaardige productie kan het landverlies en de ontbossing verminderen, aangezien minder land nodig is voor de productie van plantaardige voeding dan voor veevoer. Dit kan helpen om de toegang tot land voor kleinschalige boeren, waar vrouwen een groot deel van uitmaken, te verbeteren. Bovendien kan het bijdragen aan een vermindering van vervuiling en de impact van klimaatverandering, die vaak onevenredig grote gevolgen hebben voor vrouwen in kwetsbare gemeenschappen.

Het waarborgen van rechtvaardigheid voor vrouwen is dus cruciaal voor een eerlijk en duurzaam voedselsysteem wereldwijd.

Kernboodschap

In Nederland zou 60% van de huidige landbouwgrond voldoende zijn om de bevolking te voeden met plantaardige voeding. Ook kan een plantaardig dieet wereldwijd efficiënter zijn, omdat het minder land en water vereist en directer gebruik maakt van voedingsstoffen. 

Nederland

Landschapsarchitect Berno Strootman en hoogleraar milieu en duurzaamheid Jan Willem Erisman van de Universiteit Leiden vroegen zich af wat er zou gebeuren als heel Nederland vegan werd. Hun onderzoek toonde aan dat ongeveer 60% van de huidige landbouwgrond voldoende zou zijn om twintig miljoen Nederlanders te voeden met plantaardige voedingsmiddelen op eigen bodem.

De overige landbouwgrond, voornamelijk veen- en zandgebieden, zou dan beschikbaar komen voor andere doeleinden, zoals natuurherstel. De lappen landbouwgrond die in principe niet meer nodig zijn om Nederland te voeden, met name de veen-en zandgebieden, kunnen een nieuwe functie krijgen; zoals meer ruimte voor de natuur.

Meer weten? Lees verder over Nederland Veganland of beluister de podcast op Studio Plantaardig 

Wereld

De wereldwijde veeteelt gebruikt enorme hoeveelheden land en water voor het verbouwen van veevoer, wat leidt tot negatieve gevolgen voor lokale gemeenschappen. Dit systeem is inefficiënt omdat meer calorieën en voedingsstoffen nodig zijn om dieren te voeden dan wat uiteindelijk wordt verkregen uit vlees, zuivel of eieren.

Bij een plantaardig dieet wordt de energie en voedingsstoffen rechtstreeks uit planten gehaald. Het voeden van planten aan mensen is dus efficiënter dan planten aan dieren voeren en dan de dieren consumeren. Dit vormt een kortere voedselketen waarbij veel minder voedsel verspilt wordt.  Onderzoek toont aan dat de wereldwijde beschikbaarheid van plantaardige eiwitten en calorieën ruimschoots genoeg is om aan de wereldwijde behoefte te voldoen. Daarnaast kan een plantaardig dieet leiden tot een efficiënter gebruik van landbouwgrond en watergebruik.

1. Eet plantaardig! Een effectieve manier om bij te dragen aan een rechtvaardiger voedselsysteem is door te kiezen voor plantaardig voedsel. Dit vermindert de behoefte aan veevoer en zorgt voor meer voedsel beschikbaar voor iedereen. Klik hier voor een gids over plantaardige voeding.

2. Breng dit onderbelichte thema onder de aandacht! Gebruik uw nieuwe kennis om anderen bewust te maken van de impact van veevoer op de wereldvoedselverdeling.

3. Word donateur! Alle donaties ondersteunen ons doel: een eerlijk en duurzaam voedselsysteem voor iedereen. Door financieel bij te dragen, ondersteunt u onze missie. Klik hier voor meer informatie.

Kies plantaardig. Kies voor minder veevoer en meer voedsel.